انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای | چرا این موارد مهم هستند؟

فروشگاه‌های زنجیره‌ای

با گذشت زمان و تغییراتی که در سبک زندگی مردم بوجود آمد، خرده‌ فروشانی موفق بودند که توانستند تنوع و کیفیت مورد نظر مشتری را تامین کنند. در این بین، فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای به تدریج شکل گرفتند و پس از استقبال خوب مصرف‌کنندگان، روز به روز تعداد آن‌ها افزایش یافت. تنوع محصولات، حجم بالای کالا، اهمیت نگهداری و تحویل به موقع محصول به مشتری برخی از مواردی هستند که اهمیت انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای را نشان می‌دهد.

مشتریان متعدد، ورود و خروج بسیار زیاد کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای‌، شارژ کالا در زمان مناسب، سفارش کمبودهای فروشگاه و دریافت آن از تامین‌کننده و موارد دیگری از جمله حمل و نقل و نگهداری محصول، همه بخشی از انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که در این نوشتار به آن می‌پردازیم

اهمیت انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای

با افزایش سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای از بازار خرده فروشی، حضور در این فروشگاه‌ها برای تولیدکنندگان در سراسر کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با رشد چشمگیر فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تنوع بالای محصولات و حجم زیاد سفارشات برای تامین نیاز مشتریان، مسئله انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به یک امر مهم و حیاتی تبدیل شده است. پیش از شکل‌گیری فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تولید محصولات و توزیع آن‌ها محدود و فاصله میان تولیدکنندگان با خرده فروشان کوتاه بود و لذا محصولات به سهولت منتقل می‌شد.

اما امروزه با تغییر ساختار و تبدیل فروشگاه‌های سنتی به فروشگاه‌های مدرن و زنجیره‌ای، تولید انبوه، تنوع محصولات و افزایش رقابت بین برندها و از طرفی اهمیت زمان و کیفیت تحویل و خدمات ارزش افزوده، باعث پیچیده شدن عملیات انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شده است.

در واقع شبکه لجستیک و توزیع و به عبارتی انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ، از فرایندهای اصلی و مهم این فروشگاه‌ها است؛ زیرا یک فروشگاه زنجیره‌ای از یک طرف باید محصولات را از صاحبان کالا دریافت و از طرف دیگر در شعب مختلف خود در سراسر کشور ارسال کند. برنامه ریزی لجستیک حول سه محور حمل و نقل، موجودی و مکانیابی، به عملیات تخصصی نیاز دارد تا بتواند هزینه‌های توزیع محصولات را تا حد امکان کاهش دهد. البته کاهش هزینه‌ها نباید کیفیت و سطح سرویس‌دهی را کاهش دهد و از اصول مهم این کار، توجه ویژه به افزایش سطح رضایت مندی مشتریان است.

مفهوم لجستیک

در مبحث انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ، مجموعه فعالیت‌های برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مربوط به حمل و نگهداری محصولات از مبد​ا تا محل مصرف را لجستیک می‌نامیم که با هدف تامین نیاز مشتری انجام می‌شود.

به طور کلی به کلیه اقدامات هماهنگ جهت تحقیق، ارزیابی و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه ابزار آلات، تجهیزات و تاسیسات، کلیه فعالیت‌های مرتبط با تهیه، تولید، توزیع، حمل و نقل، بیمه، نگهداری، انبارداری و طراحی سیستم و دستورالعمل‌ها، ارائه روش انجام کار و در نهایت نظارت بر همه این موارد لجستیک گفته می‌شود.

عملکردهای کلی انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شامل سامانه‌های اطلاعاتی، تامین و مدیریت سفارش‌ها، حمل و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، خدمات مشتریان، بسته بندی و لجستیک معکوس می‌شود و مدیریت همه این فعالیت‌ها از تامین‌کنندگان تا مصرف‌کنندگان نهایی به عهده مدیریت زنجیره تامین است.

انواع لجستیک

مفهوم لجستیک شامل دو دسته اصلی درون سو و برون سو می‌شود. لجستیک درون سو شامل مهم‌ترین فرایندهای زنجیره تأمین می‌شود که در آن تمرکز اصلی روی مدیریت انتقال کالا از تولیدکننده به انبار فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا خرده فروشی‌ها است. اما لجستیک برون سو به تأمین کالا از انبار و تحویل آن به دست مشتری نهایی می‌پردازد. نوع دیگری از لجستیک وجود دارد که لجستیک معکوس نامیده می‌شود و به طور عکس از مشتری به تولید کننده عمل می‌کند. لجستیک معکوس در عودت محصول و یا امحای آن تعریف می‌شود.

لجستیک کسب و کار

لجستیک کسب و کار که شامل انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز می‌شود، هنگامی به چرخه کسب و کار وارد می‌شود که یک مشتری کالایی را از یک فروشگاه سنتی، مدرن یا آنلاین خریداری می‌کند. لجستیک کسب و کارها را می‌توان مختصر و مفید این گونه تعریف کرد: تحویل تعداد درستی از کالای درست، با قیمت درست به مشتری درست در مکان و زمان درست.

فرقی ندارد که. روند معمول به این ترتیب است که پس از ثبت سفارش کالا، فارغ از اینکه یک کسب و کار دارای حمل و نقل اختصاصی است یا این وظیفه را به شرکت دیگری محول کرده، چرخه تأمین کالا شروع شده و پس از عملیات پردازش، کالا برای مشتری ارسال خواهد شد.

عرضه کالا  در فروشگاه‌های زنجیره‌ای

عرضه کالا، بخش مهمی از فرایند انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای است. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، موجودی‌های انبار باید به طور منظم گردش داشته باشد و کالاهای تازه و فاسدشدنی در الویت فروش قرار گیرند. به طور کلی عرصه کالا به دو روش انجام می‌شود: روش اول “اولین صادره از اولین وارده” یا FIFO  است؛ در این روش محصولاتی که وارد انبار می‌شوند، به همان ترتیب ورود مصرف خواهند شد زیرا ورودی قدیمی نسبت به ورودی‌های جدید به مرحله فساد نزدیک‌تر است. روش دوم، “اولین صادره از آخرین وارده”یا LIFO نام دارد که در آن آخرین محموله وارد شده به انبار در اولویت بالاتری برای مصرف قرار دارد. اگر آخرین محصول ورودی دارای تاریخ انقضاء نزدیک‌تری نسبت به محصولات قبلی باشد، از این روش استفاده می‌شود.

نکات مهم انبارداری و عرضه کالا

• محصولات با تاریخ انقضاء نزدیک‌تر باید در جلوی اجناس با تاریخ انقضاء طولانی‌تر چیده شود.
• به منظور کنترل تاریخ انقضاء اجناس، یک بانک اطلاعاتی از کلیه محصولات موجود در انبار و فروشگاه نیاز است تا بتوان بنا بر اطلاعات آن کالاهای تاریخ گذشته را از انبار و سطح فروشگاه جمع آوری کرد.
• هنگام ورود محصولات به انبار می‌بایست تاریخ انقضاء آن‌ها چک شود و در صورتی که در فرجه مناسب قابل عرضه به مشتری نیستند، باید به تامین کننده عودت داده شود.
• فروشگاه باید محصولات خود را از تامین‌کنندگان معتبر تهیه کند و در خرید کالا به کیفیت و بسته بندی و همین‌طور درج قیمت، بارکد، تاریخ تولید و انقضاء روی محصول توجه داشته باشد.
• فروشگاه باید کالاهای بی‌کیفیت را مرجوع کرده و خرید از تامین‌کنندگان نامعتبر را متوقف کند.
• فروشگاه باید محصولات را براساس برند و کیفیت الویت بندی کند.در شارژ انبار همیشه اولویت با برندهای اصلی و مطرح خواهد بود.
• برای کالاهایی که فاقد لیبل بارکد و قیمت هستند، یک لیبل شامل نام کالا، بارکد، مقدار، تاریخ انقضاء و قیمت تهیه شده و روی هر واحد کالا قرار گیرد.

انبارش کالا در فروشگاه

توزیع کالا و رساندن به موقع محصول به دست مشتری نیز بخشی از انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که باید به طور دقیق انجام شود. بخشی از این فرایند به انبارش کالا در فروش‌گاه‌ها برمی‌گردد. شرایط انبارش و نگهداری باید برای تمام اقلام موجود در فروشگاه تعریف شود به طوری که از فاسد شدن، خارج شدن از شرایط کیفی مطلوب و تغییر شکل ظاهری جلوگیری کند.

ترتیب و طبقه‌بندی کالاها باید متناسب با تعداد مراجعات به آن‌ها و ملاحظاتی مانند زیبایی و جذابیت انجام شود. کالاها باید داخل قفسه‌های مناسب و یکریخت چیده و برای هر نوع کالا یک لیبل بزرگ شامل نام کالا، قیمت و … به قفسه الصاق شود.

برای بسیاری از مشتریان مهم است که بتوانند خرید خود را بسیار سریع در فروشگاه‌ها انجام دهند، بنابراین چینش اجناس به ویژه آن‌هایی که مصرف عمومی دارند بسیار مهم است. این اجناس از جمله کالاهای بهداشتی و آرایشی، دارویی، سلامت و مانند این‌ها باید نزدیک قفسه‌های خشکبار و مواد غذایی باشد. به این ترتیب سطح دید و دسترسی سریع مشتری بهتر شده و به دسترسی سریع‌ مشتریان به اجناس در فروشگاه کمک می‌کند.

علاوه بر این، کالاهایی که مشتریان زیادی دارند، کالاهای سنگین و همینطورکالاهای دارای شرایط نگهداری خاص مانند بستنی و انواع کره که پس از خروج از یخچال ذوب می‌شوند، باید نزدیک درب خروجی قرار بگیرند.

نقشه جانمایی

استفاده از نقشه جانمایی یکی از مهم‌ترین روش‌های انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که در ابتدا بصورت یک نقشه ترسیم شده و سپس به شکل یک بانک اطلاعاتی از موقعیت مکانی همه محصولات در سطح انبار و فروشگاه اجرا می‌شود. به این ترتیب موقعیت مکانی هر کالا در سطح انبار و فروشگاه تعیین شده و در بانک اطلاعاتی حفظ می‌شود. در صورت نیاز به هر یک از محصولات، با جستجو در بانک اطلاعاتی می‌توان موقعیت مکانی آن‌ها را به همراه مشخصات در اختیار داشت.

سخن پایانی

اجرای یک سیستم کنترل موجودی برای انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای الزامی است. وجود چنین سیستمی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث کاهش هزینه‌ها در زنجیره تامین می‌شود و امکان پیگیری حرکت کالا از تامین کننده  تا انبار و توزیع در فروشگاه را فراهم می‌کند. اجرای صحیح عملیات انبارداری و لجستیک در فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجب تسهیل فرایند تامین شده و در حفظ سطح مناسب موجودی و پیگیری محصولات کمک می‌کند.